Maca kadar devam edelim bari.
. Zenginlerin veya fakirlerin yaninda yer secmek gerektiginde ikincisini seciyorum
Bence bu hayali bir secim. Cunku fakirler ilk firsatta zenginlerin safina gecme derdinde (buyuk cogunlukla). Dusun, FB, GS arasinda FB'yi seciyorum diye FB tribunune dogru yurumeye basliyorsun, ama FB tribununden millet haril haril GS tribunune tuyme derdinde. O secimin gercekten bir anlami var mi? Dusledigin bilince sahip olmasi gereken sinifta yok o bilinc.
. Sefilligin, sefillerin sucu olduguna inanmiyorum
Kesinlike yanindayim. Bunun aksi anlama cekilecek bir sey yazdigimi da hic sanmiyorum. Fakirlik suc degil bir durum zaten, fakirlerin yarattigi bir durum olmadigi da muhakkak. Ama illa birinin sucu oldugundan da emin degilim.
. Zenginlerin fakirleri zengin yapmak icin calistiklari safsatasina inanmiyorum
Buna ben de inanmiyorum. Sanirim bu anlama gelen bir sey de yazmadim. Zenginler sinif cikarlarini savunurlar, arada fakirlere ne oldugu onlar icin dogrudan bir sorunsal degildir zaten. Dogrudan lafina dikkat burada, cunku dolayli olarak fakirlere ne olduguyla ilgilidirler. Ama neyse, zenginlerin fakirleri zengin yapmak istedigi bence de safsata. Problem
fakirlerin kendilerini zengin yapma derdinde. Sinif bilincinin calismadigi nokta bu. Fakir bir insana gidip sana senede $150,000 verelim dediginde adam donup, tesekkurler, ben $20,000 ile son derece tatmin edici bir hayat yasarim, kalani dagitalim demiyor, bir guzel kendime nasil cip alirim, nasil para harcarim derdine gidiyor.
. Kapitalist ekonomideki 'kar arttirimi' dedikleri can egrisi yuzunden dunyada acligin ortadan kakmasinin mumkun olmadigini biliyorum (yoksa BM rakamlarina gore herkese yetecek kadar kaynak var)
Dunyada aclik cok karmasik konu. Kar arttitimi baskisi da. Sanirim iki kitap mevzu var orada. Ama acligi sadece kar arttirimina baglamak olaya biraz duygusal yaklasmak sanki. Aclik tek bir problem degil. Gelismis sehirde dar gelirlilerin yasadigi aclikla, Nijer'deki aclik cok farkli sorunlar, deyip birakiyorum.
. Iyi zengin, kotu zengin olabilir ama iyi kapitalizm veya kotu kapitalizm olamaz (Cengiz belliki dunyayi boyle ikiye boluyor)
Bu bana degil, ama karisayim: her kapitalist Ozal gibi olmak zorunda degil. Bu inan butun sosyalistler birbirine benzer demeye benziyor.
. Zenginleri, calismasi keyfi olan insanlar olarak tanimliyorum (yani calismak zorunda olmayanlar)
. Zenginlerin isine yarayan ustten demokrasiye degil, alttan demokrasiye inaniyorum
. Yoksullarin sirf egitimsiz olduklari icin geri zekali olarak nitelenmelerine karsi cikiyorum. Iki tane daha olsa 10 emir olacakti
Bunlar sanirim bana degil. Yine Cengiz'le karismis olabiliriz.
Bu sonuclara Turkiye'yi terkeddikten ve bir cok yayina ulasabildikten sonra vardim. 20 yilimi aldi (biraz yavasimdir da!). M.Kemal konusundaki bilgilere de bu vesileyle ulastim. M.Kemal'e bakis acim, onun temsil ettigi sinifa bakis acim ile ayni o nedenle.
O kadar emek verip yazdiniz. O nedenle yazdiklariniza yanit olarak soyle diyebilirim:
. Stalin'in Lenin yuzunden ortaya ciktigi teorisi suna benziyor: Iraklilar bagimsizlik icin savastiklari icin ABD hukumet kuramiyor orada, o nedenle bu Iraklilar herseye mustahaktir ve hergun baslarina gelenler kendi suclaridir. Burada Lenin cesurluk yapip bir baskaldiri organize ediyor, sonra baska ulkelerden yardim gelmeyince Stalin devrimi yapanlarin hepsini (Trotsky de dahil) bogazliyor ve ustlerine tuy dikiyor, bu da Lenin'in sucu oluyor. Lenin'in esi 1927 yilinda Trotsky'e gonderdigi mektupta, hayatta olsa Lenin de Stalin'in hapisanesinde olurdu diyor. Bu arada zengin ulkeleri yonetenler keyifle purolarini tutturuyorlar.
Irak'li benzetmene katilamiyorum. Senin dunya gorusunde Lenin cesurluk yapmis, yuzyillardir belli bir sekilde yasayan, militarist, baskici, yayilmaci bir toplumdan dunya uzerinde cennet yaratmaya calismis. Sen buna bakip, Stalin bir kazadir cikmis dersin, ben bakip o toplum ve o sartlarda Stalin cikmasi hic oyle tesaduf degil, belki Stalin kadar kotu olmazdi ama yine militarist bir tek adam cikar Lenin'in hayallerini bir guzel burusturup atip diktatorlugunu kurardi diyorum. Ataturk'ten Ozal'a giden yolda belirleyici faktorler gorup, birbirlerine vakit olarka cok daha yakin Lenin-Stalin'i tamamen alaksiz tesadufi olaylar gibi gormeni epey ilginc buluyorum.
. Ali bilmem hic aklina geldi mi? Ikinci Dunya Savasi sonrasi yasanan goreceli refahin Rus devrimi ile ilgili olabilecegi. O devrimin dunya iscilere verdigi guc ve moral ile (ve neler yapilabilecegini gostermesi ile) iscilerin soke soke beles egitim, saglik vs hizmetlerini efendilerinden alabildiklerini.
Cok dogru bence de. Kor noktam olmus, haklisin. Rus devriminin dunya genelinde iscilerin durumunu onemli olcude ilerlettigi, tuccarlarin buna cevap verdigi bence kesinlikle dogru. 19. yuzyil sonu Ingilteresine, Amerikasina baktiginda adamlarin calisan kesimi oldurene kadar calistirdigi, bir sure sonra bunu yapamaz hale geldikleri dogru, bunda da isci hareketinin rolu buyuk. Tabii yine geliyoruz bir onceki yazimdan bahsettigim tuccar zihniyetinin mutlak degerlere dayali bir ideolojisi olmadigindan cok esnek olabilmesine. Adamlar isciler iyidir, kotudur derdinde degil. O yuzden ihtiyac hissetikleri anda iscilerin durumunu iyilestirmekte sakinca gormuyorlar. Tabii iscilerin zengin etmek derdinde degiller, o safsata, ama kendi cikarlari onu gerektiriyorsa bunu rahatlikla yapabiliyorlar.
Tekrar tuccarlar iyi/kotuyu bir yana koyalim. Bu esneklik onlari cok daha guclu kiliyor. Oturup sabahtan aksama kadar herseyi calisan kesim bilinci diye giydirme, isci muzigi, siiri nasil olur falan diye ideoloji uretme dertleri yok.
. Hic aklina geldi mi yine Ikinci Dunya Savasi sonrasi goreceli barisin bir nedeninin de su olabilecegi: SSCB'nin varligi nedeniyle zengin kapitalist ulkelerin got gote birbirlerine yanasip, en azindan kendi aralarinda savasmaktan cekindikleri. (Simdi artik, rahat rahat savasmaya devam edebiliyorlar. Cok gecmeden birbirleriyle de kapisacaklardir)
Bu da yukaridaki gibi, dogru gozlem, bir olcude en azindan. Fiyatini da SSCB icinde ve etkisinde yasayan insanlara sormak mumkun olsa keske.
. Ali bir de senin cozumunu merak ettim simdi ben? Sanirim insan dogasi deyip cikacaksin isin icinden ama insallah daha bilimsel bir cozum vardir aklinda. Cunku o doga zirt pirt degisiyor, icinde bulundugu duruma gore.
Soruya bak, bana iltifat etmisin cozum sorarak, ama saz elimde yaziyorum. Yukarida yazmistim, ortada bir problem olmasi bunun bir cozumu olmasini gerektirmiyor illa. En azindan cozumun bir insan hayatinda gerceklesecek basit bir cozum olmadigi bence kesin.
Senin istedigin anlamda bir cozum bildigimi hatta oldugunu sanmiyorum yani. Olmasi gerektigi inancinin nereden ciktigini da anlamiyorum. 5. yuzyilda biri cikip, arkadaslar okuz gibi yasiyoruz, karanlik caglardayiz, iste aydinlanma planim dese dunya 50 senede birden 25. yuzyila atlayacak miydi? Hayir, herifin derisini yuzup, kafasini mabadina sokup aynen yasadiklari gibi yasamaya devam edeceklerdi. Materyal sartlar, insan sartlari vs. cozume hazir degilse cozum falan cikmaz. Bugun hazir oldugunu dusundurecek ne var elimizde, Irak savasina karsi 10 milyon kisinin gosteri yapip (gosteri yapanlara dikkat et, tuccar sinifindan bolca insan goreceksin, baslarindaki ahmak yanlis yapiyor diye tuccar sinifi kendi cikarini anlamiyor demek degil ki), Tsunami'ye yardim yapildi diye mi?
Insan dogasi habire degisiyor yerinde bir elestiri de, senin cizdigin dunyada insan dogasi yok, tabula rasayiz, alip bos kagidi icini dolduruyoruz, ama dedim ya, fakirler paralaninca cip almak istiyor, bunu ne yapacaksin? Ali'nin ideolojik uydurmasi degil bu, tuccarlar hayat stillerini satiyorlar, sosyalistler de satiyor, tuccarlarinki daha cok alici buluyor, ne yapalim?
Yap bir televizyon dizisi, bir komunde mutlu mutlu paylasimla yasayan 6 insan alip, mutevazi giyinen, hayatinin anlamini tuketimden cikarmayan, bak kac kisi seyrediyor. Friends diye sik sikirdim giyinip, bos muhabbet yapip hayatlarinda tuketimden baska en ufak bir mana bulunmayan guzel gorunuslu 6 insani koy, bak onu kac kisi seyrediyor. Ali'nin sucu mu bu?
Cozum isine gelelim: Insanlarin toplu halde mesut olmasi diye bir cozum yok. Benim gordugum, daha dogrusu okuyup ustune de gozlemledigim insan egilimi elindekine bakip mutlu olmak degil, kendi elindekini etrafindakilerin elindekileriyle karsilastirip ona gore mutlu ya da mutsuz olmak. SSCB dagilmadan Dogu Blokunda en hayatindan mutsuz grup arastirma ustune arastirmada Dogu Almanlar cikiyordu. Bu arada Dogu Blokunda en yuksek kisi basina gelir de Dogu Almanlardaydi. Ta ki biri cikip yahu bunlar mutsuz cunku kendilerini Bati Almanlarla karsilastiriyor, oburlerinin bu kadar yakin bir mutsuzluk kaynagi yok diyene kadar insanlar hayretle bakti.
$30,000 dolarla herkesin $150,000 kazandigi mahallede mutsuzluktan manyak olursun. Ayni para ile $30,000 ortalama gelir olan mahallede ortalama olursun, $10,000 olan yerde aga olur, ortada kasilarak dolasir onun bunun kizini nasil gotururme baslarsin.
Insanlarin dogasi var, biolojileriyle de cok baglantili. Kendimizi sirf beyin olarak goruyoruz 100 yildir, binlerce yildir suren hayvanligimiza ragmen (biyolojik yonumuze yani).
Herkesin mutlu olacagi sistem yok, en azindan su andaki durumda.
Kaynaklar biraz daha iyi dagilir mi dersen baska konu: kisaca yazayim (bunun sonunda bana bu adam iyice gerici diyeceksin
); Kucuk cozumlerle birseyler olur: aclik ceken bir koye iki tane yeni teknoloji goturur, 20 sene ugrasirsin,ama 150 koy birden yapip yuzune gozune bulastirmazsin, o 20 senenin sonunda o tek koyde mutevazi bir basari olabilir. Bunun gibi bir milyon projeyi 100 senede yaparak birseyler olur. Ama o kadar.
Proje buyudukce basarisizlik sansi ve aci yaratma ihtimali artar, seninle ben de Stalin'i aciklamaya calisiriz (ben de cok arzu ederdim raslanti diye aciklayabilmeyi inan).
Ama korkarim benim mumkun gordugum tek cozum tuccar sinifin cizdigi yapidan cikmak zorunda, uzun, epey uzun bir surecten sonra. O anlamda Marxist olabiliriz, sonunda hepimiz haftada 5 saat calisip, balik tutup kitap okuyup vakit gecirecegiz, ama on onbes bin sene sonra. Daha erken olsun diye deney yaparsak da birilerinin anasi bellenecek.
. Bu birbirine yardim etme olayi oyle yumusak kalpli nine yardimi filan degil yahu. Su anda kapitalist ulkeler de birbirlerine yardim etmek durumundalar ve ediyorlar. Ayni oyle iste ama daha planli, programli ve kucuk bir zumre yerine herkese yariyacak sekilde organize edilebilir bu yardim. Zaten gunumuzde pek bir degisiklige de gerek yok. Butun yapilar mevcut.
Kapitalist ulkeler birbirine yardim ediyor, mecburiyetten. Herkesin isine yarayacak versiyonu mecburiyet degil, o yuzden yapilarin mevcut olmasi onemli degil.
Eglence olsun diye bir de radikal cozum onerim var, sirf yapilamayacagini bildigim icin (hani benim de bir devrimim olsa
):
Bir sekilde televizyon seyretmeyi azaltmak, mumkunse ortadan kaldirmak ilk amacim olurdu. Tabii yerine tuccar sinif tuketim pompasi yaymayan bir sey koyarak (belki internet, zor ama belki). Bir de reklam endustrisini ortadan kaldirmak. Ama ben Lenin gibi yapamazdim, cok kotu ters tepip aclikla falan bitebilir, ama bir deneyini hayali olarak gormek isterdim.
Son olarak, ben de senin gibi Ataturk'u yurt disina cikip daha iyi taniyanlardanim. Haksizlik ettigini dusunuyorum. Ozellikle Stalin'i dunyaya musallat eden Lenin'e, onun ne kabahati var deyip, kendinden 70 sene sonra gelen Ozal'i Ataturk'e baglayarak.
Ataturk'un bulundugu yillara, sartlarina, yaptigi secimlere bakinca ben hayranlik duyuyorum, cok cok daha kotu olabilirdi. Oturup ekonomist olarak iyi miydi, daha iyi bir ekip kurup ulkenin tamaminda kalkinma konusunda birseyler yapabilir miydi denirse, konusulur, sonuca tanri degil fani. Ama yaptigi ana secimi tartisamam. Hayat kadinlari Rusya'dan Turkiye'ye dogru geliyor, aksi yonde gitmiyorlar. Bu bile 70-80 sene sonra yapilan secimlerin sonucu hakkinda birseyler anlatir.
Selamlar,
Ali
Ben de heyecanlandim ne cam devirdim diye.